6 chiến lược học ngoại ngữ hiệu quả từ những cái tên chạm đỉnh IELTS

6 chiến lược hiệu quả từ những cái tên chạm đỉnh IELTS

“Tôi chưa từng ngồi học từ vựng kiểu truyền thống. Tôi để tiếng Anh tự ngấm qua việc đọc, nghe và sử dụng mỗi ngày.”
— Đặng Trần Tùng, 4 lần đạt IELTS 9.0 Overall

Nếu bạn từng cảm thấy học từ vựng là một việc khó nhằn – học hôm nay, quên ngày mai – thì bạn không đơn độc.
Nhưng những người giỏi tiếng Anh – như thầy Đặng Trần Tùng, cô Mai Phương, hay anh Hoàng Ngọc Bách (tác giả Hack Não) – đều không học nhiều hơn bạn, họ chỉ học khác bạn.

Và phía sau những phương pháp học từ vựng ấy, là các nghiên cứu khoa học thần kinh về trí nhớ, học tập và ngôn ngữ.
Dưới đây là 7 chiến lược được họ áp dụng thành công – bạn hoàn toàn có thể học theo.

1. Học từ trong ngữ cảnh – không học kiểu “từ lẻ”

Thầy Đặng Trần Tùng, được mệnh danh là “Mr. 9.0 IELTS”, từng nói trong một buổi phỏng vấn:

“Tôi không học từ vựng kiểu viết ra nghĩa tiếng Việt rồi học thuộc. Tôi đọc báo, đọc sách, xem phim, podcast – từ nào hay thì ghi lại, nhưng phải là từ tôi thấy nó đang ‘sống’ trong câu.”

Đây là cách học dựa trên nguyên lý Comprehensible Input – khi bạn đọc hoặc nghe tiếng Anh dễ hiểu và có chứa từ mới, bộ não sẽ dần đoán nghĩa và ghi nhớ tự nhiên.

Chứng minh khoa học:
Theo nghiên cứu của Stephen Krashen – chuyên gia ngôn ngữ học nổi tiếng – học từ vựng trong ngữ cảnh có tác động mạnh đến khả năng nhớ lâu và vận dụng đúng. Khi bạn gặp từ nhiều lần trong các bối cảnh khác nhau, não sẽ hình thành liên kết ngữ nghĩa sâu hơn.

2. Kích hoạt giác quan & cảm xúc – học bằng tai, mắt, trái tim càng sớm càng tốt

Cô Mai Phương, giáo viên tiếng Anh nổi tiếng với hàng ngàn học viên TOEIC & IELTS, khuyên học viên rằng:

“Khi học xong một từ, bạn phải đặt câu, viết đoạn văn, hoặc luyện nói với nó trong vòng 24 giờ. Nếu không, bạn sẽ quên.”

Bạn vừa học từ “versatile” (đa năng)?

Đừng cất nó vào sổ từ và để đó.
Hãy dùng nó ngay trong câu: “This app is really versatile!”

Sau khi học từ “astute” (sắc sảo), hãy thử tự đặt câu hoặc nói: “She is an astute leader who makes wise decisions.” – Một cách nhớ mặt chữ vĩnh viễn: sắc xảo, 2 ký tự đầu s.a., ngược lại là as, tute

Việc tự mình dùng từ như vậy sẽ giúp bạn nhớ nghĩa “nhanh trí, sắc sảo” của astute rõ hơn, đồng thời sau này muốn dùng lại cũng dễ dàng hơn.

Đây là kỹ thuật active recall – học cách “gọi lại” từ ra khỏi trí nhớ, chứ không chỉ nhìn lại nó.

Vì sao?
Bộ não chỉ giữ lại những gì nó phải sử dụng. Càng dùng nhiều, bạn càng nhớ sâu. Đây gọi là retrieval practice – bài tập “truy hồi” giúp trí nhớ đi vào vĩnh viễn. Việc lặp lại âm thanh sẽ giúp não thuộc từ nhanh hơn – như thầy Đặng Trần Tùng nhận xét, quá trình “phát âm đi phát âm lại từ vựng nhiều lần sẽ giúp bạn ‘ghim’ được từ vựng vào trong đầu”​

Chứng minh khoa học:
Tạp chí Memory (2014) chỉ ra rằng việc truy hồi thông tin tích cực (retrieval practice) giúp củng cố vùng hippocampus – trung tâm ghi nhớ của não – mạnh hơn hẳn so với ôn tập thụ động.

Theo các nghiên cứu tâm lý, hiệu ứng ưu thế hình ảnh cho thấy con người “có xu hướng nhớ hình ảnh tốt hơn là từ ngữ”. Lý do là hình ảnh được não lưu trữ bằng hai kênh: (1) dưới dạng hình ảnh trực quan, và (2) dưới dạng nhãn ngôn ngữ miêu tả hình đó; trong khi từ ngữ chỉ được lưu bằng mã ngôn ngữ​.

3. Học theo “lịch não bộ” – Spaced Repetition

Hoàng Ngọc Bách, tác giả cuốn sách Hack Não 1500 từ tiếng Anh – từng chia sẻ trong talkshow:

“Mình học từ vựng không theo kiểu ‘một lần rồi thôi’. Mình dùng Anki và Flashcards để lên lịch ôn lại từ ngay khi mình sắp quên. Và kỳ lạ là – từ đó cứ thế in vào đầu.”

Đây là nguyên lý Spaced Repetition – lặp lại từ ở thời điểm tối ưu trước khi bạn quên.

Kết quả nghiên cứu:
Một nghiên cứu tại Taiwan Tech (2024) phát hiện rằng: học viên ôn tập từ theo lặp lại ngắt quãng nhớ 80% số từ sau 3 tuần – cao gấp đôi so với nhóm không dùng SRS.

4. Đừng học lan man. Học theo hệ thống thông minh.

Thầy Đặng Trần Tùng chia sẻ:

“Nhiều bạn học từ kiểu: refund = hoàn tiền. Nhưng khi giao tiếp thực tế, người bản xứ không nói refund me, mà nói get a refund. Nếu bạn không học cụm, bạn sẽ không bao giờ dùng đúng.”

Tư duy của người học giỏi là:
“Không học nghĩa – học cách dùng.”

Bạn không thể học 50.000 từ tiếng Anh. Nhưng bạn có thể học theo:

• Chủ đề: Travel, Health, Work, School…
• Họ từ: act → action, active, actor, activate…
• Nguồn gốc: tele = xa → telephone, television…

Khoa học nói gì?
Não ghi nhớ tốt hơn khi thông tin có ngữ cảnh và cấu trúc cụ thể. Việc học cụm từ tạo nên một mạng liên kết từ ngữ (semantic network), giúp tăng tốc độ ghi nhớ và vận dụng linh hoạt.

5. Kích hoạt nhiều giác quan và cảm xúc khi học từ

Phan Nguyễn Khánh Đan, chuyên gia nghiên cứu đọc hiểu và trí nhớ, nói:

“Não bộ ghi nhớ hình ảnh tốt gấp 6 lần từ ngữ. Nhưng nhớ tốt nhất là khi thông tin có cả hình – âm thanh – cảm xúc.”

Những người học giỏi thường:

• Nghe phát âm từ chuẩn (Cambridge, Oxford)
• Tìm hình ảnh minh họa từ Google Images
• Liên tưởng từ đó đến trải nghiệm cá nhân

Bạn học từ “sunrise” mà nghĩ đến buổi sáng ngắm bình minh ở Đà Lạt cùng người thương?
=> Bạn sẽ không bao giờ quên từ đó.

Ví dụ: học từ sunrise và nhớ lại chuyến đi Mũi Né ngắm bình minh – đó là ký ức giúp từ “sunrise” ở lại mãi.

6. Nhóm từ theo chủ đề, họ từ và nguồn gốc

Người bản ngữ không nói “refund me” đâu. Họ nói:

“Can I get a refund?”

Họ không nói “make a decision quickly”. Họ nói:

“She made a snap decision.”

Cô Nguyễn Hồng Trang, giảng viên đại học và cựu học viên Fulbright, chia sẻ:

“Tôi học từ theo cụm chủ đề – ví dụ học về môi trường thì học luôn pollution, emission, ecosystem, sustainable. Cùng lúc học thêm verb + noun + adjective thì nhớ cực nhanh.”

Bên cạnh đó, học gia đình từ cũng giúp bạn dễ đoán và dễ dùng hơn:

act → action → active → activist → activate

Hoặc tra etymology (nguồn gốc):

compassion = “com-” (together) + “passion” (suffer) → cùng đau với người khác → lòng trắc ẩn

Khoa học thần kinh xác nhận:
Hệ thống hóa từ giúp tạo mạng lưới trí nhớ sâu, giúp một từ kéo theo hàng loạt từ liên quan.

Kết luận: Từ vựng không đòi hỏi trí nhớ tốt, mà đòi hỏi chiến lược thông minh

Những người giỏi tiếng Anh không “trâu bò chép từ” cả ngày.
Họ:

• Học từ trong ngữ cảnh
• Dùng từ ngay lập tức
• Ôn lại đúng lúc
• Học cụm – không học lẻ
• Kích hoạt âm thanh – hình ảnh – cảm xúc
• Nhóm từ thông minh
• Và chọn đúng từ cần thiết cho mục tiêu

Bạn cũng có thể học như họ – bắt đầu ngay hôm nay, một từ, một cụm, một bước vững chắc mỗi ngày.